Obrazek posiada pusty atrybut alt; plik o nazwie OkruszekLogo-1024x197.png

Styczeń 2022 (nr. 264)
Redakcja: teksty i opracowania tekstów: I. Kunowska, opracowanie graficzne: M. Widok, Matematyka: B. Dorawa

Wersja na smartfona / tablet / czytnik eBook-ów: format PDF

Patrzyli z oczu ogromną dziwotą

Pasterze – owiec porzuciwszy straże –

O, trzej królowie! gdybyście Panu w darze

Przynieśli mirrę, kadzidło i złoto.

Leopold Staff

AKTUALNOŚCI

1 stycznia – Uroczystość ,Świętej Bożej Rodzicielki
W pierwszy dzień Nowego Roku Maryja ukazuje się nam jako patronka naszych dróg, jako przykład do naśladowania. Dziękujmy Jej za opiekę, którą nad nami roztacza.
– Światowy Dzień Pokoju
Musimy nieustannie się modlić i zabiegać by każdy konflikt rozwiązywany był w drodze negocjacji a nie na polach bitew.

6 stycznia – Uroczystość Objawienia Pańskiego
To dzień, w którym Jezus objawił się wszystkim ludziom. Dzień, w którym znaczymy nasze drzwi kredą prosząc Go o błogosławieństwo.
– Dzień Modlitwy i Pomocy Misjom
W tym roku pod hasłem: „Z Wieczernika aż na krańce świata”.
Dzieci z Papieskiego Dzieła Misyjnego będą zbierać pieniądze by pomóc swym rówieśnikom w Azji Środkowej (Kazachstanie, Uzbekistanie i Kirgistanie).

10 stycznia – Święto Chrztu Pańskiego
Chrzest w Jordanie oznaczał wejście Jezusa w los ludzi. Święto przypominające każdemu z nas o własnym chrzcie i przyrzeczeniach jakie w naszym imieniu złożyli nasi rodzice i chrzestni.

18-25 stycznia – Tydzień Modlitw o Jedność Chrześcijan
Hasłem tegorocznego tygodnia są słowa: „Zobaczyliśmy Jego gwiazdę na Wschodzie i poszliśmy oddać Mu pokłon”. Materiały do modlitw ekumenicznych przygotowali wierni z Rady Kościołów Bliskiego Wschodu. Nabożeństwo centralne w Polsce odbędzie się w katedrze św. Marii Magdaleny w Warszawie.

21 stycznia – Dzień Babci
22 stycznia – Dzień Dziadka
To czas świętowania, okazywania serdeczności a nade wszystko podziękowania za to, że z nami są. Kochajmy naszych dziadków!!!

POLACY NASI RODACY

Ignacy Łukasiewicz

ur. 8 lub 23.03.1822 r. Zaduszniki
zm. 7.01.1882 r. Chorówka

To polski farmaceuta i przedsiębiorca, założyciel pierwszej na świecie kopalni ropy naftowej, wynalazca lampy naftowej.

Zła sytuacja finansowa rodziny zmusiła go do wczesnego podjęcia pracy, ale mimo to cały czas się uczył i ostatecznie 30 lipca 1852 r. uzyskał na Uniwersytecie Wiedeńskim tytuł magistra farmacji.

Praca w aptece – najpierw jako praktykant później jako asystent – doprowadziła go do praktycznego zastosowania nafty, którą otrzymał w drodze destylacji czyli skonstruowania lampy naftowej. Pierwsza z nich rozświetliła wystawę apteki. A 31 lipca 1853 r. użyto jej do oświetlenia sali operacyjnej w szpitalu we Lwowie.

Oprócz pracy w aptece założył kopalnię ropy naftowej w Bóbrce koło Krosna, która czynna jest do dziś. Zajmował się produkcją nafty i smarów.

Przez cały czas zaangażowany był w działalność niepodległościową. Po wybuchu powstania styczniowego wspierał je finansowo, a po przegranej pomagał uchodźcom.

Był bardzo dobrym organizatorem i niestrudzonym społecznikiem. W 1873 r. papież Pius IX za działalność charytatywną nadał mu tytuł Szambelana Papieskiego i odznaczył go Orderem św. Grzegorza.

Propagował zakładanie sądów, budowę dróg i mostów, szkół i szpitali, otworzył zakład leczniczy wykorzystujący kąpiele jodowe.

Był orędownikiem sadzenia drzew owocowych.

Zmarł w wyniku zapalenia płuc.

W 2022 roku przypada 200 rocznica urodzin i 140 rocznica śmierci tego twórcy światowego przemysłu naftowego i dlatego Sejm Rzeczypospolitej ustanowił 2022 r. Rokiem Ignacego Łukasiewicza. „Należy on do zaszczytnego grona Polaków, których działalność odcisnęła wielki i pozytywny wpływ na rozwój naszej Ojczyzny, jak również całego świata.” – głosi uchwała.

POCZYTAJ MI MAMO, POCZYTAJ MI TATO…

Duby smalone pleść

Co oznacza to dość przewrotnie brzmiące porzekadło? Używamy go nieraz, ale czy naprawdę rozumiemy jego treść? W poezji utrwalił ten zwrot Adam Mickiewicz. W balladzie „Romantyczność”, w jednym miejscu czytamy:

Dziewczyna duby smalone bredzi,
A gmin rozumowi bluźni.

Postarajmy się więc, idąc tym tropem, odkryć znaczenie tego zdania. A więc przejdźmy do pierwszego słowa – duby.

Wiemy, że dęby po dziś dzień w języku Słowian Wschodnich nazywają się dubami. Tak więc pierwszy człon porzekadła jest jasny. Chodzi w nim o dęby czyli dębowe drewno.

Drugi człon przysłowia stwarza jednak pewne niejasności. Dlaczego smalone? Po co smalić dęby?

Tu na pomoc przychodzi nam znajomość różnych rzemiosł oraz umiejętności warsztatowych. Z dębiny, jako drewna najtwardszego w naszym kraju, robiono wiele przedmiotów. Z niej kołodzieje wykonywali na przykład koła do wozów; okute metalową taśmą świetnie spełniały swoją funkcję. Aby dokonać trudnej sztuki wygięcia przygotowanego kawałka dębiny tak, by stworzyć z niego koło, należało przede wszystkim drewno nagrzać. Pod wpływem ciepła, prażenia, jak też określano niegdyś – smalenia, świeża dębina dawała się stosunkowo łatwo wyginać. Stąd i drugi człon zdania – smalone – staje się zrozumiały.

A dalej?

Mamy tu już raczej do czynienia ze swoistym ludowym żartem. Dębinę można przecież giąć, nadać jej odpowiednie kształty, ale nie można jej pleść. Przy zbyt silnym wygięciu drewno zaczyna pękać.

Można było pleść z osiki, z brzeziny, wyplatano z wikliny, ale nigdy z dębu.

Nie było to, jak byśmy dziś powiedzieli, technologicznie możliwe. W ten sposób powstało dość nieścisłe powiedzenie o pleceniu dębiny.

W rezultacie chodziło o potwierdzenie faktu niebywałego kłamstwa, mówienia rzeczy nieprawdopodobnych, tak jak nieprawdopodobne jest plecenie z tego materiału. Oto i sens ukryty w tym pozornie niezrozumiałym porzekadle. Jak w tajemniczym znaku, zaklęte w nim zostało i stwierdzenie,

że każde kłamstwo „pęka” przy zetknięciu się z prawdą, i – co jest też dość ważne – zachowano w nim jeden z tajników dawnej sztuki kołodziejskiej.

Przy okazji też warto przypomnieć inne porzekadło: Pleść koszałki – opałki. Tu sprawa jest o wiele prostsza. Z wikliny wyplatano najrozmaitsze sprzęty, kosze, kobiałki. Niegdyś przy zagrodach wyplatano opłotki ściętą łozą, zresztą i po dziś można znaleść takie ogrodzenia na naszej wsi. Tak więc wszelkie bajdurzenie, opowieści składane dla rozweselenia towarzystwa – to były właśnie takie koszałki – opałki, niegroźne, nikomu nieszkodzące, a żartobliwe i wesołe. Lubimy nieraz ich posłuchać, szczególnie jeśli opowiadający robi to dobrze, gładko i – co jest ważne – nie wierzy w nie sam, ale też nie każe wierzyć innym.

Tomasz Jurasz

W SKRÓCIE

6 stycznia 1852 r. zmarł Louis Braille twórca alfabetu dla niewidomych.

Po wypadku w wieku 3 lat, w którym uszkodził sobie oko, po złym leczeniu po dwóch latach całkowicie oślepł. Pomimo to rodzice motywowali go do brania udziału w normalnym życiu rodziny. W wieku 10 lat trafił do szkoły dla niewidomych w Paryżu i tam spotkał emerytowanego wojskowego, który opowiedział mu o metodzie porozumiewania się żołnierzy w ciemności bez słów. I na tej postawie stworzył alfabet, którym posługują się osoby niewidzące do dziś. Oprócz liter opracował również system zapisu matematycznego i nutowego.

27 stycznia 1832 r. czyli 190 lat temu urodził się autor baśni „Alicja w krainie czarów” i „Po drugiej stronie lustra” – Lewis Caroll. Ten angielski matematyk, pisarz i fotograf odbył w swoim życiu tylko jedną podróż z Oksfordu do Moskwy i Petersburga, odwiedził po drodze Gdańsk, Wrocław i Warszawę.

Był uważany za najlepszego w XIX wieku fotografa portretującego dzieci i dorosłych.

29 stycznia 2012 roku otwarto Stadion Narodowy w Warszawie.